توجيه وسيله براي هدف

دنیا دار الاسباب است. از این رو، خدا همه امور هستی را از طریق مدبرات و مقسمات و مانند آن ها انجام می دهد(ذاریات، آیات 1 تا 4)، بی آن که تفویض و واگذاری داشته باشد. امام صادق(ع) می فرماید: أبَى اللّهُ أن یُجرِیَ الأشیاءَ إلاّ بِأسبابٍ، فَجَعَلَ لِکُلِّ شَیءٍ سَبَبا؛ خداوند ابا دارد که چیزها جز از طریق اسباب جریان یابد؛ پس برای هر چیزی سببی قرار داده است.(کافی، ج 1، ص 183، حدیث7.)

شناخت اسباب و علل و معلول ها، مهم ترین علومی است که انسان در اختیار دارد؛ زیرا با شناخت این نظم و قوانین تکوینی الهی است که انسان می تواند با کشف آن ها اختراعاتی داشته باشد و به عنوان خلیفه تصرفاتی در تکوین آن ها داشته باشد. مهندسی ژنتیک، ترایخته ها، ساخت ابزارهایی چون تلویزیون، موبایل، هواپیما، پهپاد، انواع داروها و درمان بر اساس آگاهی به این نظام تکوین اسباب و علل است.

پس انسان باید اسباب و علل را بشناسد تا به اهداف خودش برسد؛ البته اهداف خوب و نیک به این معنا نیست که هر اسباب و وسیله ای را به کار گیرد تا به مقصد برسد؛ زیرا همان طوری که اهداف می تواند خوب و بد باشد، ابزارها نیز این گونه است. پس به سبب آن که هدف خیر و نیک است، نمی توان از اسباب و وسایل بد و زشت بهره گرفت؛ چرا که هدف وسیله را توجیه نمی کند و به چیزی که وجاهت ندارد، وجاهت نمی بخشد.

امام حسین(ع) هشدار می دهد که انتخاب وسیله و سبب بد و غیر مشروع نه تنها شخص را به هدف نمی رساند بلکه موجبات نومیدی و قرار گرفتن در مشکلات را فراهم می آورد. امام حسین(ع) می فرماید:مَنْ حَاوَلَ أَمْراً بِمَعْصِیَةِ اللَّهِ کَانَ أَفْوَتَ لِمَا یَرْجُو وَ أَسْرَعَ لِمَجِی‌ءِ مَا یَحْذَرُ؛ هر کسی تلاش کند تا با معصیت خدا امری را تحقق بخشد، امیدش از دست می رود و به سرعت و شتاب گرفتار محذورات شده و نگراهی به او رو می آورد.(کافی، ج 2، ص  373؛ تحف العقول، ص248؛ بحارالانوار، ج 74، ص 178)

امیرمومنان امام علی(ع) نیز می فرماید: لا یَسعَدُ امْرُؤٌ إلاّ بِطاعَةِ اللّه‏ِ سُبحانَهُ وَ لا یَشقَى امْرُؤٌ إلاّ بِمَعصیَةِ اللّه‏ِ؛ هیچ کس جز با اطاعت خدا خوشبخت نمى‏ شود و جز با معصیت خدا بدبخت نمى‏ گردد.(تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص 183)

از نظر آن حضرت(ع) لذتی که از معصیت حاصل می شود، عزت آفرین نیست، بلکه موجبات ذلت و خواری وی را فراهم می آورد. امیرمومنان (ع) می فرماید:مَن تَلَذَّذَ بِمَعاصی اللهِ أورَثَهُ اللهُ ذُلّاً؛ هر که از معصیت خدا لذت ببرد خداوند او را به ذلت می افکند.(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ، ص186 ، ح3565)