ماموريت ابلاغي جبرئيل

در باره ماموریت جبرئیل در هنگام نزول بر پیامبر(ص) با توجه داشت که ایشان هرگز به پیامبر(ص) تعلیم ندادند، بلکه تنها ماموریتی که داشتند، ابلاغ زمان قرائت و تلاوت آیاتی است که پیامبر(ص) مستقیم(شوری، آیه 51) از خداوند از مقام «لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ» به انزال دفعی تلقی کرده است.(زخرف، آیه 4) چنان که در جایی دیگر می فرماید: إِنَّکَ لَتُلَقَّی الْقُرْآنَ مِن لَدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ؛ به راستی که قرآن را از مقام حکیم علیم تلقی می کنی(نمل، آیه 6?، از این روست که در سوره نجم دارد که وحی پس از معراج پیامبر(ص) زمانی رخ داد که به «قاب قوسین او ادنی» رسیده بود، خداوند شدید القوی(عَلَّمَهُ شَدیدُ الْقُوی‌: نجم، آیه 5) بنده اش را تعلیم می کند و وحی را مستقیم بدون واسطه ای به سوی او به عنوان مخاطب اصلی می فرستد: فَأَوْحی‌ إِلی‌ عَبْدِهِ ما أَوْحی‌.(نجم، آیه 10)

به سخن دیگر، هرگز جبرئیل (ع) معلم پیامبر(ص) نبوده و به او تعلیم نداده است؛ بلکه معلم پیامبر(ص) تنها خدا و بی واسطه بوده است؛ بلکه باید گفت که خود پیامبر(ص) معلم همه هستی از جمله جبرئیل (ع) است؛ چنان که در روایات بسیاری این مطلب بیان و تاکید شده است.

از آن جایی که پیامبر(ص) مامور بود تا جامعه سازی کند و با تعلیم و تزکیه مردم را به کمال برساند، لازم بود تا آیاتی که یکباره و جمله واحده نازل شده است، در طول بیست و سه سال دوباره با توجه به موقعیت زمانی و مکانی ابلاغ شود. از این روست که خداوند جبرئیل را برای ابلاغ زمان قرائت و تلاوت آیات می فرستاد و آن حضرت(ص) مامور بود تا پیش از آن که وحی تنزیلی نیامده و زمان قرائت نشده آن را بیان نکند و اظهار ننماید: فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ وَلَا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضَى إِلَیْکَ وَحْیُهُ وَقُلْ رَبِّ زِدْنِی عِلْمًا ؛ پس بلندمرتبه است‏ خدا فرمانرواى بر حق و در خواندن و قرائت قرآن پیش از آنکه وحى آن بر تو پایان یابد، شتاب مکن و بگو: پروردگارا بر دانشم بیافزاى! (طه، آیه 114) و نیز می فرماید: لَا تُحَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ ؛ زبانت را به خاطر عجله براى خواندن آن یعنی قرآن حرکت مده! (قیامت ، آیه 16)

باید توجه داشت که جبرئیل (ع) جزو فرشتگان سجده کننده بر حضرت آدم(ع) بود. او که نمی توانست علم اسمایی را از آدم(ع) تعلیم ببیند و تنها در حد «انباء» از آن آگاه شد(بقره، آیات 31 تا 33) ؛ چگونه می تواند از علوم وحی قرآنی به حد تعلیم بهره مند شده و به شکل تعلیم به پیامبر(ص) برساند؟ اصلا او نمی تواند این ها را به شکل علم داشته باشد. پس نزول جبرئیل به عنوان الروح الامین بر قلب پیامبر(ص) (شعراء، آیات 193 و 194) به معنای تعلیم نیست، بلکه ابلاغ زمان و مکان ابلاغ آیات قرآن است.