نطق الهي پيامبر(ص)

خداوند در قرآن می فرماید: وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی‌ . إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْیٌ یُوحی‌  عَلَّمَهُ شَدیدُ الْقُوی‌؛ و هر گز از روی هوی و سقوط نطق نکرد. جز این نیست که وحی است ایحاء شده که خداوند شدید قوی آن را تعلیم داده است.(نجم، آیات 3 تا 5)

خدا در آیات سوره نجم از اسراء و معراج پیامبر(ص) سخن به میان آمده که بالا رفته و در مقام دنو و نزدیکی به مقام «تدلی» رسید و در مقام «قاب قوسین او ادنی» نشست و مستقیم و بی واسطه وحی را دید و شنید.(نجم، آیات 5 تا 18)

در این مرتبه و مقام دیگر جایی برای جبرییل نیست تا واسطه وحی باشد؛ چرا که پیامبر(ص) به حکم آیات قرآنی از جمله 31 سوره آل عمران، حبیب الله است: إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونی‌ یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ؛ اگر دوست دارید تا محبوب خدا شوید از من پیامبر پیروی کنید. البته بر اساس آیه 32 همین سوره این پیروی با اطاعت تحقق می یابد.

به هر حال، هر کسی که می خواهد محبوب خدا شود باید به دامن حبیب خدا بیاویزد. اما این آیات به صراحت بیان کرده که آن حضرت (ص) حبیب الله است و این یعنی محبوب چون حبیب به معنای مفعول است. بر این اساس، باید ایشان در مقام قرب نوافل باشد که در حدیث قدسی آمده است: ما یزال عبدی یتقرب إلى بالنّوافل حتى أحبّه‌...کُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِی یَسْمَعُ بِهِ وَ بَصَرَهُ الَّذِی یُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِی یَنْطِقُ بِهِ وَ یَدَهُ الَّتِی یَبْطِشُ بِهَا؛ پیاپی بنده من به سوی ام با نوافل تقرب می جوید تا جایی که من شنوایی او می شوم که بدان می شنود و بینایی که بدان می بیند و زبانی که بدان سخن می گوید و دستی که بدان می گیرد.(مراه العقول، مجلسی، ج 10، ص 384؛ کافی، ج 2، ص 352)

بنابراین، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به عنوان مصداق اتم و اکمل مقربان الهی با نوافل، محبوب خداوند هستند و خداوند خودش زبان و گوش و چشم و دست پیامبر(ص) است. پس وقتی پیامبر(ص) نطق می کند این خدا است که ناطق است؛ چنان که خداوند در آیه 17 سوره انفال می فرماید: وَ مَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللّهَ رَمَی؛ و تو تیر نیانداختی وقتی تیرانداختی بلکه خدا تیر انداخت. پس باید گفت: «و ما نطقت اذ نطقت و لکن الله نطق»، چون لسان، لسان الهی است. پس باید گفت: الرَّحْمنُ  عَلَّمَ الْقُرْآنَ؛ خدای رحمان خود تعلیم قرآن کرد.(رحمن، آیات 1 و 2) بر این اساس آن که شدید القوی است و به پیامبر(ص) وحی می کند خود خدا است نه جبرئیل(ع). پس عبارت « ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوی»؛ یعنی خود پیغمبر دارای قدرت و استوا و استقلال از طرف خدای سبحان است. این صفات پیامبر(ص) است نه جبرئیل.

به هر حال کسی که نطق در مقام معراج و اسراء می کند، در مقام قرب نوافل این ناطق جز خدا نیست. پس اگر پیامبر(ص) سخن به ظاهر می گوید، در باطن این خدا است که نطق می کند؛ زیرا «وَ ما نطقتَ اذْ نطقت و لکن الله نَطقَ». پس بر این اساس عبارت «ما یَنْطِقُ» در آیه یعنی «ما ینطق الله».