درجات ايمان و تقوا و ولايت

امور معنوی درجات و درکات دارد. به این معنا که قابل افزایش و کاهش از نظر شدت و ضعف است. البته این شدت و ضعف به گونه ای است که گاه انسان گمان می کند که تنها اشتراک میان آن ها یک اشتراک لفظی همانند اشتراک شیر آب با شیر خوراکی با شیر جنگلی است؛ از این روست که این امور را از امور تشکیکی دانسته و می گویند: فلان امر دارای مراتب تشکیکی است؛ یعنی چنان تفاوت و فرقی میان مراتب عالی و دانی و مراتب فرادست و فرودست آن است که انسان را به شک می اندازد که این ها اصلا یکی نیستند.

به عنوان نمونه فرق میان نور کرمک شتاب با نور خورشید چنان زیاد است که انسان به شک می افتد که نور کرمک و خورشید از یک جنس باشد؛ در حالی که چنین است؛ ولی به سبب تفاوت درجات و مراتب است که چنین تشکیکی پدید می آید.

از نظر قرآن، ایمان و تقوا و ولایت و دیگر امور معنوی از امور تشکیکی است که دارای مراتب بسیار متعدد و متنوع است. خداوند درباره تقوا دست کم سه مرتبه را بیان کرده که شامل تقوای عام و تقوای خاص و تقوای اخص است.(مائده، آیه 93)

علم نیز دارای مراتب تشکیکی سه گانه علم الیقین و عین الیقین(تکاثر، آیات 5 و 7) و حق الیقین (واقعه، آیه 95) است. هم چنین خداوند از مراتب تشکیکی ایمان در آیه 93 سوره مائده سخن به میان آورده است و در آیه 2 سوره انفال می فرماید: إِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً؛ هنگامی که آیات قرآن بر ایشان تلاوت می شود ایمان ایشان افزایش یافته و زیاد می شود.

در باره مراتب تشکیکی ولایت نیز می فرماید: لَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلَی بَعْضٍ؛ هر آینه برخی از پیامبران را بر برخی دیگر فضلیت و برتری دادیم.(اسراء، آیه 55? و یا می فرماید: تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَی بَعْضٍ؛ آن رسولان برخی را بر برخی دیگر برتری و فضلیت دادیم.(بقره، آیه 253?