فرق قدم و خطوه

خداوند در قرآن می فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ وَمَنْ یَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَکَى مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَکِنَّ اللَّهَ یُزَکِّی مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏ اید! پاى از پى گامهاى شیطان منهید؛ و هر کس پاى بر جاى گامهاى شیطان نهد [بداند که] او به زشتکارى و ناپسند وا مى دارد؛ و اگر فضل خدا و رحمتش بر شما نبود، هرگز هیچ کس از شما پاک نمى ‏شد؛ ولى [این] خداست که هر کس را بخواهد پاک مى‏ گرداند و خدا[ست که] شنواى داناست. (نور، آیه 21)

هم چنین در جایی دیگر می فرماید: وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ؛ از گام های شیطان پیروی مکنید ؛ زیرا که او برای شما دشمنی آشکار و روشن است.(بقره، آیه 168 ؛ انعام، آیه 142)

در این آیات سخن از گام ها و خطوات شیطان است. خطوه مقدار مساحت و مسافتی است که انسان با بلند کردن هر قدم بر می دارد که می تواند نیم متر بیش تر یا کم تر باشد. در روایت است که گام هایی که براق رسول الله (ص) در معراج بر می داشت به اندازه طول نگاه چشم و دید بشر بوده است: خُطْوَتُهُ مَدَّ الْبَصَر.(بحارالانوار، ج 16، ص 414)

هم چنین امیرمومنان امام علی(ع) به انسان هشدار می دهد و می فرماید: نَفَسُ‌ الْمَرْءِ خُطَاهُ‌ إِلَی‌ أَجَلِهِ؛ هر نفس کشیدن انسان گامی است به سوی مرگ.(شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج 18، ص 221)

اما قدم که جمع آن اقدام است، در زبان عربی به معنای از پاشنه پا تا سر انگشتان آن است. البته در زبان فارسی گاه مراد از پا تمام آن و گاه تنها همان کف پا از پاشنه تا سرانگشت است. خداوند در قرآن می فرماید: وَلَا تَتَّخِذُوا أَیْمَانَکُمْ دَخَلًا بَیْنَکُمْ فَتَزِلَّ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُوا السُّوءَ بِمَا صَدَدْتُمْ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَلَکُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ ؛ و زنهار سوگندهاى خود را دستاویز تقلب میان خود قرار مدهید تا قدم بعد از استواریش بلغزد و شما به [سزاى] آنکه [مردم را] از راه خدا باز داشته‏ اید، دچار شکنجه شوید و براى شما عذابى بزرگ باشد.(نحل، آیه 94)

و نیز می فرماید: وَبَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ ؛ و به کسانى که ایمان آورده‏ اند مژده ده که براى آنان نزد پروردگارشان قدم راست و سابقه نیک است.(یونس، آیه 2)

پس میان قدم و خطوه فرق است؛ زیرا قدم همان پا و خطوه به معنای گام است.