حقيقت رويا

از نظر قرآن رویا و خواب نما، دیدن است. از همین رو واژه رویا از ریشه رویت گرفته شده تا بر امر رویت و دیدن تاکید شود. هم چنین از نظر قرآن، رویت دیدن حقیقت در شکل تمیثلی آن است، و از همین رو، قرآن از نماد و تمثیل در رویا و تاویل احادیث و تعبیر رویابین سخن می گوید.

البته برخی از موارد در قرآن نیز از باب تمثیل و نمادها است، مانند شجره طیبه که اشاره به اهل بیت (ع) است، یا شجره خبیثه و معلونه که اشاره به امویان است.

هم چنین از نظر قرآن، در هنگام خواب نفس انسان از سوی خدا توفی می شود. پس در این توفی است که رویت و دیدن در عالم مثال و برزخ منفصل انجام شده و رویا دیده می شود. از آن جایی که نفس در هنگام توفی و بازگشت و ارسال دوباره دو مسیر رفت و برگشت دارد؛ این گونه است که دو دسته حقایق از سوی نفس انسانی در هنگام خواب و رویا دیده می شود. از آن جایی که انسان در هر مرتبه ای بالا رود، هنگام رفت و بازگشت از عالم برزخ و مثال بالا رفته و پایین می آید، به طور طبیعی، چیزهایی که دیده را در قالب تمثیل و نمادهای مثالی می بیند. این تمثیلات در هنگام رفت نسبت به اعمال گذشته اوست و هنگام بازگشت نسبت به اعمال آینده است. از همین روست که رویا شامل رویت تمثیلی گذشته و رویت تمثیلی آینده است.

 کاری که تاویل گر رویا انجام می دهد، تبیین دنیایی آن رویت در عالم مثالی و تبدیل شکل تمثیلی به تجسمی دنیوی است.

 البته باید توجه داشت که پیامبران در نشئات و عوالم گوناگون حضور دارند و همه حضرات و عوالم را درک می کنند. بنابراین، رویای پیامبران فقط تمیثلی محض نیست، بلکه آنان از دو نوع رویا خواهند داشت که می تواند تمثیلی و تحقیقی باشد؛ چرا که رویا پیامبران شاخه ای نبوت است. از همین روست که حضرت ابراهیم(ع) چون رویای تحقیقی داشت آن را تصدیق می کند نه تاویل یا تعبیر؛ چرا که آن حضرت(ع) آن چه را دیده بود ذبح فرزند بود که حق می دانست و خواست آن را تکذیب نکرده بلکه به عنوان وحی الهی تصدیق کند. از همین روست که بر اساس مفاد خواب و رویا عمل کرد. البته خداوند با فرستادن فدای گوسفند جایگزین برای آن قرار داد نه این که آن چه در رویا دیده بود باید تعبیر و تاویل می شد، بلکه حق همان بود که دیده بود و باید انجام می شد؛ زیرا آن حضرت(ع) ذبح کردن را دیده بود نه این که ذبح اتفاق افتاده و فرزند مذبوح شده بود. پس جایگزین برای آن حقیقت به سبب تسلیم حضرت ابراهیم (ع) و اسماعیل(ع) آورده می شود.

به هر حال، رویای پیامبران می تواند تمثیلی یا غیر تمثیلی باشد.