مشترکات و متمايزات انسان و جن

اگر بخواهيم عناصر 110 يا کم تر يا بيش تر جهان را در قالب حالت چهارگانه به سبب تاثير سامان دهيم، به چهار حالت «باد و آب و آتش و خاک» مي رسيم.

از نظر قرآن، جن و انسان دو موجود کاملي هستند که برتر از آن ها در هستي کنوني وجود ندارد؛ زيرا اين ها دارنده همه اسماء و صفات الهي هستند که ظهور کرده و در قالب الله ما آن را مي شناسيم؛ زيرا الله همان نور آسمان و زمين است؛ يعني همه هستي کنوني مظاهر همان اسم است که جمع کننده همه صفات و اسماي ظاهري است.

البته در اين ميان، انسان در بردارنده همه اسماء و صفات الهي است و جن در مرتبه اي پايين تر؛ ولي هر دو چهار عنصر را دارا هستند با شدت و ضعفي.

1 . آب: چون انسان و جن هر دو داراي حيات هستند و خداوند مي فرمايد: وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ؛ و هر چيز زنده‏ اى را از آب پديد آورديم.(انبياء، آيه 30)

2. باد: هر موجودي داراي نفس باشد ، از روح برخوردار است که نماد دينوي آن باد است. جن و انسان داراي روح هستند که در قالب نفس خودش را در کالبد خاکي يا آتشي نشان مي دهد، با اين تفاوت که روح و بادي که در انسان دميده شده از مقام«روحي» برخوردار بوده و شرافت برتري دارد؛ زيرا دارنده همه صفات است: فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي.(ص، آيه 72، سجده، آيه 9)

3. خاک: همه موجود زميني در بردارنده عناصري از خاک هستند. با اين تفاوت که عنصر اصلي انسان را خاکي با غلظت و جرم سنگين تشکيل مي دهد و همين موجب مي شود تا مانند حيوان مادي ديده شود؛ در حالي که جن از عناصر سبک تري از همين عناصر خاک تشکيل شده است.

4. آتش: جن از عنصر اصلي آتش آفريده شده است: وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ؛ و جن را از خالص و تشعشعى از آتش خلق كرد.(الرحمن، آيه 15) البته انسان نيز از عنصر آتش بي بهره نيست؛ زيرا وقتي آب و خاک را با هم آميخته و طين و گل شد، سپس آن را با آتش پخت به طوري که مثل سفال شد: خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ ؛ انسان را از گل خشكيده‏ اى سفال مانند آفريد. (الرحمن، آيه 14)

پس در جن و انسان اين چهار حالت اصلي وجود دارد که از آن به مزاج ياد مي شود. اما دليل و علت آن که انسان خليفه الله شد نه جن ، از آن روست انسان از پست ترين عنصر از عناصر مادي خلق شده است؛ هر چند که روح و نفس او برترين است:لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ . ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِينَ؛ به راستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم؛ سپس او را به پست‏ ترين مراتب پستى بازگردانيديم.(تين، آيات 4 و 5)   

انسان به عنوان خليفه بايد مظهر کامل همه صفات باشد، پس لازم است تا از پست ترين عناصر تا برترين را دارا باشد که دارا است. اين خليفه بايد هم خودش را بالا بکشد و هم به عنوان مظهر خلافت الهي همه هستي را با خود بالا بکشد. اگر انسان از پست ترين تا برترين را دارا نبود، نمي توانست خليفه خدا باشد. از اين روست که ابليس از جنيان ، عنصر پست و خاکي انسان را ديد، ولي روح الهي کامل او را نديد.