آگاهي مردگان از زندگان

بر اساس آموزه هاي قرآني، به معناي «توفي انفس» و گرفتن تمام و کمال روان آدمي است.(زمر، آيه 42) پس مرگ فوت و نابودي نيست، بلکه وفات و گرفتن از سوي خداوند و فرشتگان مامور به توفي است؛ انسان با مرگ از دنيا به عالم برزخ و سپس قيامت مي رود.(مومنون، آيه 100) پس گويي شخص با چشيدن مرگ (آل عمران، آيه 183) از خانه به خانه اي ديگر منتقل مي شود: تنتقلون من دار الي دار.

از نظر قرآن، انسان ها پرده اي بر قلب خويش مي کشند که نمي توانند حقايق هستي را ببيند حتي اگر از حقايق جهان مادي و محسوس باشد؛ چه رسد که از حقايق جهان غير مادي و نيمه مادي چون برزخ آگاه شوند؛ زيرا جهان هاي ديگر با چشم دل ديده مي شود نه با چشم سر. وقتي قلب زنگار گرفته و يا پرده بر آن باشد، جهان هاي ديگر براي او جهان شهادت نيست، بلکه جهان غيب مي شود. اما اين پرده براي همگان هنگام احتضار و سکرات مرگ کنار مي رود.(ق، آيات 18 تا 20) و انسان با حقايق هستي از جمله عوالم غيب آشنا مي شود و آن را رويت مي کند و با چشم دل و قلب در مي يابد.

پس از مرگ اين آگاهي بيش تر و بيش تر خواهد شد. از اين رو، علمي که مردگان دارند، علم شهودي نسبت به همه عوالم است. آنان حتي از زندگان نسبت به دنيا و عالم شهادت و محسوس مادي دنيا نيز آگاه تر هستند. در روايت است: هنگامي که مسلمانان در جنگ بدر، بر مشرکان پيروز شدند و جمعي از بزرگان قريش به هلاکت رسيدند، پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) دستور داد جنازه دشمنان را در ميان چاه بدر انداختند، سپس پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) بر دهانه چاه ايستاد و به کشته شدگان خطاب کرد و فرمود: و شما همسايگان و معاصران بدي براي رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) بودند، او را از خانه اش مکه، بيرون نمودند.سپس همه با هم اجتماع نموده و به جنگ با او پرداختند، اکنون آنچه را که به من وعده داده است. ديدم که حق است. عمر بن خطاب گفت: اي رسول خدا! سخن با پيکرهائي که روح از آنها جدا شده، چه فايده اي دارد؟ رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: اي پسر خطاب! ساکت باش، سوگند به خدا که تو از آنها شنواتر نيستي، و بين آنها و فرشتگان که با گرزهاي آهنين آنها را بگيرند هيچ فاصله اي نيست مگر آنکه من صورت خود را اين گونه از آنها برگردانم.(بحارالانوار، ج 6، ص 254.)

و در بعضي از روايات آمده: رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) کنار دهانه چاه بدر، سران مشترک را کشته بودند، يک يک نام برد، و فرمود: من آنچه را خداوند به من وعده داده بود ديديم و به حق يافتم، آيا شما هم به آنچه وعده داده شده بوديد به حق نيافتيد؟ يکي از حاضران گفت : اي رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم) آيا با مردگان سخن مي گوئي؟ پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: سوگند به کسي که جانم در دست او است، آنها سخن مرا بهتر از شما مي شنوند، ولي قدرت بر جواب دادن را ندارند.(احياء العلوم، غزالي، ج 4، ص 423، کنزالعمال، هندي، ج 10، ص 377)

اما امامان معصوم(ع) که در دنيا و آخرت نه تنها اعمال ما را مي بينند، بلکه به نيات باطني ما آگاه هستند و بر اساس آن در قيامت شهادت مي دهند که عملي را به اخلاص انجام داده ايم يا با شرک و ريا و مانند آن ها. خداوند مي فرمايد: وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ؛ و بگو هر كارى مى‏ خواهيد بكنيد كه به تحقيق  خدا و پيامبر او و مؤمنان (يعني همان امامان معصوم) در كردار شما مي نگرند؛ و به تحقيق به سوى داناى نهان و آشكار بازگردانيده مى ‏شويد. پس ما را به آنچه انجام مى‏ داديد، آگاه خواهد كرد. (توبه 105؛ روايات تفسيري)

آنان در جهان ديگر نيز نه تنها اعمال ما را مي بييند و سخن ما را مي شنوند بلکه توانايي پاسخ گفتن را دارند هر چند که کساني که دل مرده و دل زنگار گرفته اند نمي شنوند. در زيارت نامه امام رضا(ع) آمده است: إِنَّكَ تَسْمَعُ كَلَامِي وَ تَرُدُّ سَلَامِي‌؛ به راستي سخنم را مي شنوي و سلام را پاسخ مي دهي.(بحار الأنوار-ط موسسه الوفاء، العلامه المجلسي، ج‌100، ص295.)