فرق اخلاق و فقه

اخلاق و فقه فرق هايي دارد که به آن اشاره مي شود:

1.بايد و نبايدهاي الزامي و غير الزامي: اخلاق و فقه هر چند هر دو به بايدها و نبايدها توجه دارد؛ ولي بايد توجه داشت که بايد و نبايدهاي اخلاقي الزام آور نيست؛ در حالي که بايد و نبايدهاي فقهي الزام آور است؛

2.درمان محوري و تکليف محوري: اخلاق به فضايل و رذايل از نظر ارزشي توجه دارد و بر آن است تا ريشه و خاستگاه هر يک را بشناسد و در ايجاد فضليت و رهايي از رذيلت ياري رساند. خاستگاه و منشاي دردي را بشناسد و به درمان آن بپردازد. از اين رو، به حوزه روان شناسي و شناخت نفس و روان با اين منظر توجه دارد. از اين رو، بر آن است تا بيان کند؛ چرا انسان حسادت مي ورزد و دروغ مي گويد و غيب مي کند و چگونه مي توان اين رذايل اخلاقي را درمان کرد؛ اما فقه بر آن است تا وضعيت مکلف را نسبت به چيزي يا کاري مشخص کند و يکي از احکام پنج گانه واجب و حرام و مستحب و مکروه و مجاز را براي آن بيان کند. فقيه مي گويد: دروغ و غيبت و حسادت حرام و گناه است و مکلف بايد آن را ترک کند؛

3.پشتوانه اجرايي و فقدان آن: فقه هر چند داراي دو بخش حقوق و غير حقوقي است و تنها در حوزه حقوقي، مجازات هاي دنيوي چون حدود و تعزيرات بر آن بار مي شود؛ ولي بايد توجه داشت که حتي احکام غير حقوقي به عنوان گناه داراي پشتوانه اجرايي است و مجازات دنيوي غير مستقيم و اخروي مستقيم بر آن بار مي شود؛ اما اخلاق اين گونه نيست و از پشتوانه اجرايي برخوردار نيست.

فرق تربيت و تزکيه

واژه تربيت از ربي به معناي نمو و رشد است؛ پس مربي کسي يا چيزي است که ديگري را رشد مي دهد و شرايط نمو آن را فراهم مي آورد؛ مانند تربيت کودک، تربيت اسب و تربيت درخت. نزديک به همين معناي ربو است که معناي بلندي است. کسي که رشد مي کند به بلندي مي رسد و در ربوه قرار مي گيرد؛

 اما تزکيه از ريشه زکي به معناي پاک کردن است. از نظر قرآن، تزکيه گفتاري به معناي خودستايي حرام و گناه است(نجم، آيه 32)؛ اما تزکيه عملي به معناي پاک کردن خود از عيوب و رذايل و منکرات و فحشاء کاري بسيار پسنديده است؛ هر چند که تزکيه نفس جز به تزکيه الهي شدني نيست و هر کسي تنها بستر تزکيه را ايجاد مي کند و تزکيه کننده اصلي خداوند است.(نور، آيه 21)

فرق تربيت و ربوبيت

تربيت نمو و رشد ظاهري و جسمي است؛ در حالي که ربوبيت به معناي پرورش و پروردگاري، رشد و نمو ظاهري و باطني را در بر مي گيرد. انسان بايد به جايي برسد که نه تنها اهل تربيت بلکه اهل ربوبيت باشد و بتواند ديگران را از لحاظ مادي و معنوي و ظاهري و باطني پرورش دهد. خداوند مي فرمايد: كُونُوا رَبَّانِيِّينَ بِمَا كُنْتُمْ تُعَلِّمُونَ الْكِتَابَ وَبِمَا كُنْتُمْ تَدْرُسُونَ؛ به سبب آنكه كتاب آسمانى تعليم مى‏ داديد و از آن رو كه درس مى‏ خوانديد رباني باشيد.(آل عمران، آيه 79)