آثار ايمان به ملکوت خدايي اشياء

از نظر قرآن هر چیزی دارای دو جنبه مُلکی و مَلکوتی است. مُلک هر چیزی جنبه خلقی و رقیقه آن چیز است که انسان با آن ظاهر سر و کار دارد. همین ظاهر ملکی چیزها به سبب آراستگی و زینت موجب می شود تا انسان به ژرفای آن توجه نیابد و به همان ظاهر بسنده کرده و قضاوت را بر پایه آن داشته باشد؛

اما ملکوت هر چیزی همان جنبه امری، حقیقی و باطنی چیزی است که اصطلاحا به آن جنبه «یلی الرب» گفته می شود.(انعام، آیات 82 و 83؛ المیزان، ج 8، ص 348) این جهت باطنی هر چیزی حقیقت آن چیز را نشان می دهد که جهت خدایی است. پس هر کسی به هر چیزی نظر دقیق داشته باشد، به طور طبیعی مثلا از فقر هویتی و وجودی آن آگاه می شود و می بیند که این چیز نمی تواند قائم به ذات باشد؛ چرا که «کُلُّ قائمٍ فی سِواهُ مَعْلولٌ؛ هر ایستاده در غیرش، معلول علتی است.»(نهج البلاغه، خطبه 184)

از همین روست که خداوند از انسان ها می خواهد اگر نمی توانند به مقام رویت و شهودی برسند که با چشمان قلب خویش ملکوت چیزها را ببیند و یا به جایی نرسیده اند که خداوند به آنان بنمایاند و ارایه دهد؛ چنان که برای حضرت ابراهیم اتفاق افتاد: وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ ؛ و این گونه ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم تا از جمله یقین‏ کنندگان باشد. (انعام، آیه 75) دست کم به مقام نظر برسند: أَوَلَمْ یَنْظُرُوا فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ؛ آیا در ملکوت آسمانها و زمین و هر چیزى که خدا آفریده است ننگریسته‏ اند.(اعراف، آیه 185) زیرا در این مقام می فهمند که رب و پروردگار هر چیزی خدا است و این گونه خدایی را می پرسند که باطن و حقیقت هر چیزی است و توکل بر او خواهند کرد و رفتارشان دگرگونه شده و صورت رفتاری ایشان به سوی خدایی می چرخد که در هر چیزی است: فَأَیْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ؛ به هر سو رو بگردانید پس آن جا وجه الله است.(بقره، آیه 115)

به قول باباطاهر:

به صحرا بنگرم صحرا ته وینم

به دریا بنگرم دریا ته وینم

بهر جا بنگرم کوه و در و دشت

نشان روی زیبای ته وینم

پس ما نیز هم چنان که حضرت ابراهیم در هر چیز وجه الله را می دید (انعام، آیات 75 تا 79) آن را خواهیم دید و هم چون او می گوییم: إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِیفًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ ؛ من از روى اخلاص پاکدلانه وجه و روى خود را به سوى کسى گردانیدم که آسمانها و زمین را پدید آورده است و من از مشرکان نیستم. (انعام، آیه 79) چرا که در این زمانه دریافته ایم خدا و دست ربوبی او را در همه چیز می بینیم :إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئًا أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ .  فَسُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ؛ چون به چیزى اراده فرماید امرش این بس که مى‏ گوید: باش! پس بى ‏درنگ موجود مى ‏شود. پس شکوهمند و پاک است آن کسى که ملکوت هر چیزى در دست اوست و به سوى اوست که بازگردانیده مى ‏شوید. (یس، آیات 82 و 83)  پس چنین ناظری همه چیز را جنود الهی دانسته و به پناهگاه امن او می رود:قُلْ مَنْ بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَهُوَ یُجِیرُ وَلَا یُجَارُ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛ بگو فرمانروایى هر چیزى به دست کیست و اگر می دانید کیست آن که او پناه مى‏ دهد و در پناه کسى نمى ‏رود. (مومنون، آیه 88)